Bor je gradsko naselje i sedište grada Bora i Borskog okruga u istočnoj Srbiji. Bor je rudarski i industrijski grad sa razvijenom obojenom metalurgijom.
Grad je osnovan 1945. godine, a samo naselje negde oko 1800. godine. Planski je naseljavan stručnom radnom snagom u vreme Jugoslavije te je stoga izuzetno šarolikog etničkog sastava.
U neposrednoj blizini grada su Brestovačke Banja, Borsko jezero i planina Stol.
U gradu Bor je jedan od najvećih rudnika bakra u Evropi.
U okviru Rimskog carstva, Bor je bio u sastavu provincije Gornje Mezije, čiji je glavni grad bio Viminacijum (današnji Kostolac). Od četvrtog do šestog veka, grad je bio deo Istočno rimskog carstva (Vizantije). Ova teritorija je zatim promenila mnogo gospodara. Prvo su je osvojili Gepidi, a u njihovom posedu je ostala do bugarskog osvajanja. Zatim je ponovo ušla u sastav Vizantije, a potom i Kraljevine Ugarske.
Naselje Bor je nastalo uz rudnik bakra koji je 1903. godine otvorio Đorđe Vajfert. Od tada Bor počinje naglo da se razvija i raste. U periodu od 1933. do 1940. godine Bor je dobio novo naselje, Nova (Južna) kolonija, podignuta je bolnica i nova škola, a rudnik je prerastao u jedan od najvećih u Evropi. Godine 1931. imao je 4.749 stanovnika[3]. Status grada Bor je dobio tek nakon Drugog svetskog rata, 30. maja 1947. godine kada je imao 11.000 stanovnika. Ovde se nalazi Narodna biblioteka Bor.
Za pronalaženje borskog rudišta su zaslužni Feliks Hofman, Franja Šistek i Đorđe Vajfert. Hofman je krajem 1862. godine počeo tražiti rude po istočnoj Srbiji. Posle četrdeset godina rada na rudarstvu, uspeo je da pronađe borsko rudište. U borskoj crkvi se nalazi freska na kojoj se nalaze tri rudara u klečećem položaju, koji su tvorci rudnika: Feliks Hofman (naučni), Franja Šistek (tehnički) i Đorđe Vajfert (finansijski).
Privreda Bora i okoline se od osnivanja grada bazirala na rudarstvu. Izgrađena je topionica kapaciteta od 140 hiljada tona bakra godišnje, podignuta snažna flotacija, a potom su usledila opsežna ulaganja u infrastrukturu (akumulacija veštačkog jezera za potrebe rudarstva ali i kao turističkog mesta) i prateće privredne grane. Priliv radne snage je bio obiman, pa se broj stanovnika stalno povećavao. Rudarsko topioničarski basen Bor je dostigao u jednom momentu 22 hiljade zaposlenih. Ekonomski vrhunac grada je bio osamdesetih godina 20. veka kada je postao koncern koji je imao svoja predstavništva u Nemačkoj i Sjedinjenim Američkim Državama. Devedesetih godina 20. veka, sa raspadom SFR Jugoslavije, kombinat bakra dolazi u tešku ekonomsku situaciju u kojoj se nalazi do 2010. godine.
Borsko jezero
Preko leta turisti provode dane na Borskom jezeru. Svake godine se u jezero pusti nekoliko tona riblje mladi u cilju poboljšanja ribljeg fonda. U toku sezone, koja traje od početka maja do kraja septembra, temperatura vode dosiže i 26 stepeni, što je povoljno za kupanje.
Zimi je jezero u potpunosti prekriveno ledom. Najviši vodostaji su u proleće, a najniži krajem leta i početkom jeseni. Razlika između maksimalnog i minimalnog vodostaja premašuje 10 metara, što nepovoljno utiče na biljni i životinjski svet jezera. Korišćenjem priliva vode iz Zlotske reke nivo jezera se u toku godine održava na oko 2 metra ispod preliva.
Borsko jezero je okruženo listopadnim i četinarskim šumama, prirodnim zelenim proplancima i livadama uz nadmorsku visinu od 438 metara. Na obali jezera izgrađeni su hoteli „Metalurg“, „Jezero“, „Vertigo city“ i vile, dok su na oko 200 metara od jezera sagrađena nekoliko velikih vikend naselja. Na samoj obali jezera turistima je na raspolaganju i auto kamp kapaciteta oko 300 prikolica. Nalazi se na daljini od 1 kilometra od hotela „Jezero“ u pravcu Žagubice.
Brestovačka banja
Jedna od najstarijih banja u Srbiji, ”smestila” se nа nаdmorskoj visini od 385 m u prekrаsnom аmbijentu na obalama Brestovačke i rečice Pujice, okružena stoletnom šumom, na udaljenosti od sаmo 8 kilometara jugozаpаdno od Borа. Premа аrheološkim nаlаzimа blagotvornost voda su koristili Rimljаni. Svoj pun procvаt doživelа je u dobа Milošа Obrenovićа. Više o ovoj banji možete videti ovde.
Lazareva pećina
Lazareva pećina (Zlotska pećina) je najduža pećina u Srbiji. Nalazi se u istočnoj podgorini Kučaja. Od Zlota je udaljena 3 km, od Brestovačke banje 14 km i od Bora 21 km. Ulaz u pećinu je na nadmorskoj visini od 291 m i nalazi se na levoj strani Lazareve reke. U blizini se nalazi veliki broj speleološih objekata koji su zajedno sa ovom pećinom poznati i pod nazivom Zlotske pećine. Od ovih pećina Lazareva je najpoznatija i turistički najranije uređena – turističko uređenje pećine otpočelo je 1953. godine, a turistička staza je duga 800 m.
Crni vrh
Bogat je crnom borovom šumom, po kojoj je Crni vrh i dobio naziv. Od 1952. godine postoji planinarski dom, a prvi ski lift (sidro) na Crnom vrhu je postavljen 1985. godine dužine 980 m i kapacitetom za 30 sidra. Crni vrh je 2010. godine dobio jednoužnu dvosednu žičaru, demontirana žičara „Centar” sa Kopaonika, dugu 1.368 m kapaciteta 1.193 skijaša po času, sa 169 sedišta.
Prva staza zove se „Jelen 1” koja se kategoriše kao mala crvena staza dužine 800 m, dok se druga staza zove „Jelen 2” kategorisana kao crveno-crna dužine 1.600 m. Treća crna staza još nije puštena u rad. Pored ovih staza postoji i ski put dužine 2.300 m.
Zoo vrt
Zoo vrt Bor je jedna od četiri institucije ove vrste u Srbiji. Otvoren je 23. novembra 2011. godine. U vrtu se čuva više od 70 životinjskih vrsta, odnosno oko 130 jedinki. Vrt se prostire na površini od 2 hektara, na nekadašnjoj parkovskoj površini. Borski zoološki vrt nalazi se u prirodnom okruženju, na samo petnaestak minuta šetnje od centra grada. Do Vrta od Borskog jezera saobraća redovni gradski prevoz.
Izvor: Wikipedia, Foto: Shutterstock
