Krsna slava je davnašnji srpski pravoslavni običaj u kome se, uz posebne obrede i gozbu, proslavlja hrišćanski svetitelj, zaštitnik porodice koja slavi njegov dan iz crkvenog kalendara.
Slava je praznik „male crkve“, osnovne hrišćanske ćelije, porodice, kada se ukućani molitveno sećaju svojih predaka koji su proslavljali istog svetitelja. Srbi krsnu slavu proslavljaju u krugu porodice i prijatelja, spremaju se svečanija i raznovrsna jela i u domu vlada praznična atmosfera.
Najrasprostranjenije srpske slave, odnosno najslavljeniji sveci su Sv. Nikola, Sv. Jovan, Sv. Dimitrije (Mitrovdan), Sv. Đorđe (Đurđevdan) i Sv. Arhanđel Mihailo (Aranđelovdan).
Zima je posebno poznata kao sezona slava, koja počinje krajem oktobra i traje gotovo do kraja januara.
Najviše pristalica ima verovanje da je slava hristijanizovani oblik starog slovenskog (ili šire, indoevropskog) praznika posvećenog mitskom pretku porodice, odnosno porodičnim precima uopšte. Slava potiče iz kulta predaka, jednog od najvažnijih praslovenskih kultova. Naime, stari Sloveni su, Srbi posebno, veoma držali do porodice i odnosa prema precima. Slava je tada (a i danas) upravo održavala vezu sa precima i poreklom. Slavljenjem, porodice su prenosile kulturno nasleđe sa pokoljenja na pokoljenje i čuvale svest o sopstvenom poreklu.
Za razliku od većine običaja koji su zajednički za ceo narod, svaka porodica odvojeno slavi svog sveca. (Naravno, ima dosta preklapanja.) Sveca sinovi nasleđuju od glave porodice — obično oca. Ćerke nasleđuju slavu samo ako ostanu u kući; udate žene obično slave muževljevu slavu.
Svaka kuća ima jednu ili dve slave godišnje (u zavisnosti od sveca, jer nekima su posvećena dva dana). Ipak, samo jedan je glavni dan gozbe u čast sveca zaštitnika (nije obavezno isti od dva dana za sve porodice); drugo slavlje se naziva „mala slava“, preslava ili poslužica. Postoje ustaljeni klišei odnosno uz koju slavu ide koja preslava tako uz Svetog Luku preslava je Sveti Marko, Đurđevdanu Đurđic, Svetom Nikoli zimskom Sveti Nikola letnji, Svetom Arahanđelu Mihailu Sveti Arhanđeo Gavrilo itd.
Neke porodice proslavljaju još jednog sveca, ali u manjem obimu (na primer, kada je žena jedini potomak iz svoje matične porodice, da se slava dotične porodice ne bi izgubila).
Ako se domaćinstvo preseli daleko, uz očevu dozvolu, sin može da proslavlja slavu u svom domu; obično, međutim, dokle god je živ patrijarh porodice, njegovi sinovi proslavljaju pod njegovim krovom. Takođe ako ima više sinova, i oni žele da osnuju svoju porodicu od slavskog kolača sin koji želi da slavi slavu, dolazi kod oca na slavu, u otac mu od kolača u desnu ruku predaje jednu četvrtinu kolača. Iduće godine i on slavi slavu u svojoj kući.
Inače, slava je upisana i na UNESCO Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečenstva.
Izvor: TOS, Wikipedia, Foto: Shutterstock
