Smeštena je na visokim liticama, na mestu na kom se reka sužava, na samom ulazu u Đerdapsku klisuru.
Golubački grad ili tvrđava Golubac je srednjovekovna tvrđava, spomenik kulture od izuzetnog značaja.Nalazi se u Nacionalnom parku Đerdap, na desnoj obali Dunava, 4 km nizvodno od današnjeg naselja. Smeštena je na visokim liticama, na mestu na kom se reka sužava, na samom ulazu u Đerdapsku klisuru.
Tvrđava je građena lepezasto i sastoji se od tri dela: prednjeg, zadnjeg i gornjeg grada (sa citadelom). Čini ga ukupno 10 kula i dve velike kolske kapije. Ispred tvrđave je bilo civilno naselje, o čemu danas svedoče samo neki delimično istraženi objekti.
Golubac je imao burnu istoriju. Tokom srednjeg veka, vodile su se mnoge bitke oko njega, naročito između Osmanskog carstva i kraljevine Ugarske. 1867. godine, turska posada je napustila Golubački grad, koji je predat srpskom knezu Mihailu Obrenoviću. U savremeno doba Golubac je popularna turistička atrakcija na Dunavu. Tokom 2012. godine je započet projekat revitalizacije tvrđave u okviru kojeg je izgrađena obilaznica i tunel, a do kraja 2017. se prvobitno očekivala kompletna obnova.
Golubačkom tvrđavom upravlja Javno preduzeće „Golubački grad-tvrđava”. Tvrđava je potpuno obnovljena i svečano otvorena 29. marta 2019. godine.
Ispred parkinga prema tvrđavi smeštena je zgrada vizitorskog centra, sa sanitarnim blokom za posetioce, informacionim turističkim punktom, salom za izložbe i prezentacije, kancelarijom, a drugom krilu je restoran sa velikom terasom prema vodi. Između dva krila je amfiteatar za izlaganje prvih podataka o spomeniku i odatle polaze dve staze do Tvrđave – jedna pored vode, a druga između prostora za odmor i arheološkog parka koje idu.
Danas je Golubački grad-tvrđava vrlo posećen, što zbog činjenice da kroz njega prolazi magistralni put, što i zbog toga što se nalazi blizu Lepenskog Vira, tako da ta dva lokaliteta tvore zajedničku turističku celinu. Napori, koje opština Golubac ulaže u ovo utvrđenje su usmereni ka afirmaciji značaja Golubačke tvrđave na turističkoj karti Srbije, pa i Evrope.
Od preostalih devet kula, svaka od njih priča svoju priču. Najmisterioznija je Šešir kula, koja je i najnepristupačnija, ali ipak fizički najspremniji posetioci mogu je obići. Ona nije dostupna ni za osobe koje se plaše zmija i visine. U nastavku Vam predstavljamu svaku kulu i nivo dostupnosti za posetioce.
Šešir kula
Glavna i najviša kula Tvrđave i danas čuva tajne
Kula 1, poznatija kao Šešir kula, izgrađena je na najdominatnijem i najvišem mestu na ridanskim liticama. Arhitektonski pripada Gornjem unutrašnjem i po vremenu gradnje starijem utvrđenju. Kula je višespratna i u osnovi poligonalna, a u gornjim zonama kružna. Do ulaza u kulu stiže se preko uske staze na litici.
Nova arheološka istraživanja otkrila su u ruševinskom sloju neposredno ispred ulaza i u velikom objektu ispod Šešir kule brojne fragmente fresko maltera koji ukazuju zasad na srpsko srednjovekovno fresko slikarstvo i na postojanje starijeg, fresko oslikanog objekta. Ono što se ipak najviše vezuje za glavnu i najvišu kulu utvrđenja su svakako brojne legende.
KULA 2
Kula koja je služila kao osmatračnica nad Dunavom
Kula 2 arhitektonski pripada Gornjem unutrašnjem i po vremenu gradnje starijem utvrđenju. Kružnog je oblika i manjih dimenzija, izgrađena na isturenoj strmoj litici nad samim Dunavom zbog čega je verovatno imala funkciju osmatračnice.
KULA 3
Kula koja se branila strelama
Kula 3 arhitektonski pripada Gornjem unutrašnjem i po vremenu gradnje starijem utvrđenju. Ima 3 etaža i otvorena je čitavom svojom visinom, što ukazuje na njenu odbrambenu funkciju. Prilikom arheoloških istraživanja pronađena su kamena đulad i veliki broj vrhova strela (najveći broj vrhova strela i veretona, ukupno oko 7000 hiljada, potiče iz kula 3 i 4).
KULA 4
Kula sa kapelom
Kula 4 arhitektonski pripada Gornjem unutrašnjem i po vremenu gradnje starijem utvrđenju. Ima pet spratova i zatvorenog je tipa pa su gornji etaži mogli služiti i za smeštaj posade. Na drugom spratu nalazi se kapela sa dekorisanim i lepo obrađenim ulazom.
Iznad ulaza je polukružna niša u kojoj je bila ikona zaštitnika grada. Prilikom arheoloških istraživanja na spratovima iznad kapele pronađen je veliki broj vrhova strela (najveći broj vrhova strela i veretona, ukupno oko 7000 hiljada, potiče iz 3 i 4) i delova segmentarnog oklopa .
KULA 5
Kula koja je branila Palatu
Kula 5 je izgrađena radi odbrane palate. Pripada drugoj fazi gradnje, odnosno vremenu vladavine despota Stefana Lazarevića i arhitektonski je deo Donjeg unutrašnjeg utvrđenja. Kula je zatvorenog tipa i ima šest spratova i dva ulaza, jedan iz palate, a drugi sa šetne staze bedema.
Pored odbrambene funkcije, nalazi kamina i toaleta upućuju na zaključak da je služila i za stanovanje.
KULA 6
Kula koja je branila Tvrđavu od napada sa brda
Kula 6 arhitektonski pripada Gornjem spoljašnjem i po vremenu gradnje mlađem utvrđenju. U osnovi je četvorougaone osnove i pripisuje se vremenu vladavine despota Stefana Lazarevića. U vreme osmanske vladavine i intezivnog korišćenja vatrenog naoružanja, kao i druge kule spoljašnjeg utvrđenja, dobija obzid kao ojačanje i biva prilagođena novom načinju ratovanja. Tako su izgrađeni i topovski otvori koji su na ‘’nišanu’’ imali prilaz sa brda iza Tvrđave.
Kula 6 je otvorena čitavom svojom visinom što ukazuje na njenu odbrambenu funkciju.
KULA 7
Kula sa urezanim hrišćanskim natpisima na kamenu
Kula 7 arhitektonski pripada Gornjem spoljašnjem i po vremenu gradnje mlađem utvrđenju. U osnovi je četvorougaone osnove i spada u treću fazu gradnje i vremenu vladavine despota Stefana Lazarevića. U vreme osmanske vladavine i intezivnog korišćenja vatrenog naoružanja, kao i druge kule spoljašnjeg utvrđenja, dobija obzid kao ojačanje i biva prilagođena novom načinju ratovanja.
Kula 7 je većim delom svoje visine otvorena i time predstavlja odbrambenu kulu. Naknadno zazidani donji etaži zasad su nepoznate funkcije. U njima su prilikom istraživanja pronađena dva uzidana kamena sa urezanim krstovima i natpisima na srpskoslovenskom. Dalja istraživanja natpisa treba da pokažu da li je kula u svojoj donjoj etaži u nekom trenutku možda korišćena kao tamnica.
KULA 8
Kula 8 nalazi se uz samu Glavnu kapiju utvđenja i njena osnovna funkcija je bila odbrambena. Arhitektonski pripada Donjem spoljašnjem i po vremenu gradnje mlađem utvrđenju. Četvorougaone je osnove i pripada trećoj fazi gradnje, odnosno vremenu vladavine despota Stefana Lazarevića. U vreme osmanske vladavine i intezivnog korišćenja vatrenog naoružanja, kao i druge kule spoljašnjeg utvrđenja, dobija obzid kao ojačanje i biva prilagođena novom načinju ratovanja.
Kako je bila najviše izložena uništenjima tokom ratova, vidne su brojne građevinske popravke naročito u višim zonama kule. Donja dva etaža kule 8 su zatvoreni i pretpostavlja se da su u nekim fazama korišćenja služili za skladištenje municije i hrane.
KULA 9
Kula sa koje je ‘grmela’ topovska paljba
Kula 9, poznatija kao Topovska kula, pridodata je naknadno utvrđenju kao deo priobalnog pojasa Tvrđave i ujedno je deo Donjeg spoljašnjeg utvrđenja. Izgrađena je tokom osmanske vlasti, u vreme intezivne upotrebe vatrenog oružja, o čemu svedoče ploče sa natpisima na staroosmanskom i sam njen karakterističan poligonalni oblik. Predstavlja jednu od poslednjih faza (četvrtu, krajem 15. veka) izgradnje na Tvrđavi.
Odlikuju je topovski otvori na dva etaža, a njena osnovna funkcija bila je zaštita pristaništ, za koje putopisac Brokijer piše da je bilo opremljeno sa oko stotinu šajki.
Palata
Velelepno zdanje davnih zapovednika Tvrđave
Palata je monumentalna, višespratna građevina koja arhitektonski pripada Donjem unutrašnjem utvrđenju. Svrstava se u drugu fazu gradnje, odnosno vreme vladavine despota Stefana Lazarevića. Palata ima tri etaže: podrumski, koji je služio kao magacin-ostava , prizemni, koji je sadržao veliku dvoranu za javne funkcije i odaje za stanovanje zapovednika grada i na drugom spratu je bila smeštena sama posada palate.
Palata je imala dva ulaza- kapije. Uz veliki ulaz sa polukružnim završetkom nalazile su se stepenice kojima se silazilo u donje, prizemne prostorije, koje su danas zbog đerdapske akumulacije pod vodom, i koje su ujedno delile čitav prostor palate na dva dela. Nova arheološka istraživanja otkrila su i samu pristupnu komunikaciju Palati od priklesane stene.
Izvor: tvrdjavagolubackigrad.rs, Foto: Shutterstock, Facebook/tvrdjavagolubac
